Τήνος Πληροφορίες
Πως πήρε το όνομα της η Τήνος
Το νησί κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. Ως πρώτοι κάτοικοι αναφέρονται άλλοτε οι Πελασγοί ή οι Φοίνικες, οι Φρύγες ή οι Λέλεγες και αργότερα οι Ίωνες, οι Αθηναίοι, οι Μακεδόνες και οι Ρωμαίοι. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματός της Τήνου με επικρατέστερη εκείνη που θέλει να έχει «βαπτιστεί» από το όνομα του πρώτου αποίκου της, του Τήνου. Ο Τήνος ήταν αρχηγός μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μ. Ασίας που έφτασαν στο νησί περίπου το 1130 π.Χ. κυνηγημένοι από τους Δωριείς.
Κατ’ άλλους το όνομα Τήνος προέρχεται από τη φοινικική λέξη «τένοκ» (Ταννοτή), που σημαίνει φίδι, λόγω του πλήθους των φιδιών και των ερπετών, που κατέκλυζαν το νησί αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» και πάλι λόγω των φιδιών. Σύμφωνα με το μύθο ο Ποσειδώνας, προστάτης του νησιού έστειλε ένα σμήνος πελαργών να τα εξολοθρεύσει. Μια άλλη εκδοχή θέλει την ετυμολογική ρίζα της λέξης να μην προέρχεται από τα φίδια αλλά τις φίδες ή θήδες, ένα είδος κέδρου με μεγάλη αντοχή στο σκώρο και στην υγρασία, τον οποίο χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή δοκών για τις στέγες των σπιτιών και άλλων βοηθητικών κτισμάτων. Άλλες ονομασίες του νησιού ήταν «Υδρούσα», όχι για τις πολλές πήγες της, αλλά από ως αναγραμματισμό του Δρυούσα που σημαίνει ότι κάποτε και μέχρι το 1200 π.Χ ήταν κατάφυτη από δρυς. Επίσης ο Αριστοφάνης την ονομάζει «Σκοροδοφόρο» λόγω των εκλεκτών σκόρδων που παρήγαγε.
Για την αρχαία Τήνο έγραψαν έργα ο Αριστοτέλης, την “Πολιτεία Τηνίων”, ο οποίος και την επισκέφθηκε και ο Αινησίδημος, τα “Τηνιακά”. Κανένα όμως απ’ αυτά τα έργα δε διασώθηκε.
Τήνος Διακοπές
Η Μαρμαρογλυπτική παράδοση στην Τήνο
Στο άκουσμα του ονόματος της Τήνου δύο πράγματα μας έρχονται αμέσως στο μυαλό: το ένα αναπόφευκτα είναι η Μεγαλόχαρη και το δεύτερο οι μεγάλοι Τηνιακοί καλλιτέχνες, γλύπτες και ζωγράφοι, που ξεπήδησαν από τη νησί προκειμένου να κατακτήσουν με την Τέχνη τους όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο. Οι ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν αυτές που γέννησαν το θαύμα της μαρμαρογλυπτικής που άνθησε στην Τήνο.
Τα λατομείου λευκού και πράσινου μαρμάρου, κυρίως στην Οξωμεριά, στα χωριά του Πύργου και των Υστερνίων προσέφεραν μια εξαιρετική πρώτη ύλη στους μαστόρους της Τήνου ενώ η Ενετοκρατία για μία ακόμη φορά λειτούργησε θετικά μετατρέποντας την Τήνο στο μεγαλύτερο κέντρο της νεοελληνικής μαρμαρογλυπτικής στην Ελλάδα.
Η Τήνος σήμερα αποτελεί χωρίς καμία υπερβολή ένα τεράστιο υπαίθριο μουσείο μαρμαρογλυπτικής καθώς ο επισκέπτης μπορεί πανεύκολα να θαυμάσει αριστουργήματα της Τέχνης αυτής σε όποιο μέρος κι αν βρεθεί: από φεγγίτες και υπέρθυρα σπιτιών, σε οικόσημα αρχοντόσπιτων μέχρι τέμπλα εκκλησιών, καμπαναριά, κοιμητήρια, φρούρια, κρήνες κ.α. Κι αν αυτά ίσως θεωρηθούν από τον επισκέπτη έως και αναμενόμενα τότε τί να πούμε για τη μαρμάρινη στάση λεωφορείου στον Πύργο ή για τις υπέροχες μαρμάρινες πινακίδες με τις οποίες είναι γεμάτος ο Βωλάξ, πινακίδες που έχοντας ως στολίδια ανάγλυφα δελφίνια, περιστέρια, στάχυα μας δείχνουν το δρόμο μας προς το Μουσείο, την Πηγή και το Θέατρο;
Εξάλλου Τηνιακοί ήταν οι τεχνίτες που εργαζόμενοι κάτω από την επίβλεψη Βαυαρών και Ελλήνων αρχιτεκτόνων δημιούργησαν το νεοκλασικό θαύμα της Αθήνας, όταν αυτή έγινε η πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους. Αδιάψευστοι μάρτυρες της τέχνης των Τηνιακών μαρμαρογλυπτών μεταξύ άλλων το Ζάππειο, η Εθνική Βιβλιοθήκη, η Ακαδημία, το Πανεπιστήμιο, το Αρχαιολογικό Μουσείο.
Μερικοί από τους σπουδαίους Έλληνες γλύπτες που είχαν γενέτειρα την Τήνο ήταν ο Γιαννούλης Χαλεπάς, ο Δ. Φιλιππότης, ο Γ. Βιδάλης και ο Λ. Σώχος ενώ η Σχολή Καλών Τεχνών του Πύργου εξακολουθεί να «παράγει» μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών και κυρίως μαρμαρογλυπτών.
Θα ήταν λάθος ωστόσο να πιστέψουμε ότι η μαρμαρογλυπτική στην Τήνο αποτελεί πια ένα μουσειακό είδος. Η ταχύτατη τουριστική ανάπτυξη και η ήπια οικοδόμηση σπιτιών και τουριστικών μονάδων, με σεβασμό στην παράδοση και τα δύο, προσφέρουν τις απαραίτητες συνθήκες ώστε να «ξανάρθουν στη μόδα» τα μαρμάρινα ανάγλυφα και τα άλλα καλλιτεχνήματα που στολίζουν φεγγίτες, υπέρθυρα και εξώπορτες σε νέες οικοδομές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταφέρνουν να διατηρούνται πολλά εργαστήρια μαρμαρογλυφείας στην Τήνο, κυρίως στον Πύργο και στα Υστέρνια.
Παραδοσιακές Συνταγές της Τήνου
Η Κουζίνα της Τήνου
Κάθε γωνιά της Ελλάδας, ακόμα και η πιο απομακρυσμένη, έχει να παινεύεται για την κουζίνας της, για τη δική της γαστριμαργική πρόταση. Πρόκειται για φαγητά, οι συνταγές των οποίων σμιλεύτηκαν μέσα στο χρόνο από τις ιδιομορφίες του κάθε τόπου, τις κλιματολογικές συνθήκες του, τον ορεινό ή παραθαλάσσιο χαρακτήρα του, τις καθημερινές ανάγκες των ανθρώπων του, την εύκολη ή αντίθετα τη δύσκολη πρόσβασή τους σε μεγαλύτερες αγορές και κατά συνέπεια σε ποικιλία και συγχρωτισμό με διαφορετικές κουζίνες, υλικά και ήθη. Συνταγές που φανερώνουν το χαρακτήρα ουσιαστικά του κάθε τόπου, και το αποτύπωμα που άφησε το πέρασμα του χρόνου πάνω του…
Υπάρχουν εδέσματα, που τα συναντάμε σε πολλές περιοχές αλλά με διαφορετικό όνομα κάθε φορά, όπου αλλάζει πότε το ένα ή το άλλο υλικό. Πρόκειται για συνταγές που πέρασαν από μητέρα σε κόρη, τις οποίες συνηθίσαμε να αποκαλούμε «παραδοσιακές» και που εξακολουθούμε να φτιάχνουμε με τα ίδια ακριβώς υλικά, όπως τις έφτιαχναν οι γιαγιάδες μας, όχι πια από έλλειψη ποικιλίας υλικών, φαντασίας ή πρωτοτυπίας αλλά από ανάγκη σύνδεσης μας με το παλιό, σε μια προσπάθεια να διασώσουμε και να αναδείξουμε τη μοναδικότητα του τόπου μας.
Εμείς ψάξαμε, αναζητήσαμε, ρωτήσαμε γνωστούς, φίλους και συγγενείς που είτε κατάγονται από την Τήνο είτε την έχουν επισκεφθεί και μας έδωσαν, παραδοσιακές συνταγές της Τήνου αλλά και ονόματα εδεσμάτων, τα οποία επιχειρήσαμε να καταγράψουμε εδώ. Είτε απλά τα διαβάσετε είτε δοκιμάσετε να τα παρασκευάσετε, σας ευχόμαστε Καλή Επιτυχία και γιατί όχι Καλή Σας Όρεξη!
Τήνος Ιστορία
Ελάχιστα είναι τα στοιχεία που γνωρίζουμε για την Τήνο πριν τον 12ο π.Χ. αιώνα, καθώς σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς μέχρι τότε το νησί ήταν ακατοίκητο. Πρωτοκατοικήθηκε περίπου το 1130 μ.Χ. από μια ομάδα Ιώνων αποίκων από την Καρία της Μ. Ασίας, που έφτασαν στο νησί κυνηγημένοι από τους Δωριείς. Αρχηγός τους ήταν ο Τήνος, που κατά μία εκδοχή, έδωσε το όνομα του και στο νησί.
Στην Τήνο έχουν βρεθεί μυκηναϊκοί τάφοι, όπως ο θολωτός τάφος στην Αγία Θέκλα Πανόρμου και δύο άλλοι τάφοι, ο ένας στην ίδια περιοχή κι ο άλλος στην Καρδιανή, που ανάγονται στην γεωμετρική εποχή. Σήμερα οι αρχαιολογικές έρευνες συνεχίζονται στα ριζιμιά του Εξώμπουργου, του δεύτερου δήμου του νησιού.
Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο στον «Τσικνιά», το ψηλότερο βουνό του νησιού, που τότε ονομαζόταν Γύρας, βρέθηκε κάποτε ο Ηρακλής, κυνηγώντας τους γιους του Βοριά (σ.σ. ο οποίος συχνότατα μπερδεύεται στις λαϊκές δοξασίες με τον Αίολο, το θεό των Ανέμων) Ζήτη και Κάλαϊν, οι οποίοι αν και συμμετείχαν στην Αργοναυτική Εκστρατεία, βρήκαν την ευκαιρία να λιποτακτήσουν όταν έδεσε εκεί κοντά η Αργώ. Ο Ηρακλής του ανακάλυψε, τους σκότωσε και τους έθαψε σε χωριστούς τάφους.
Τότε ο πατέρας τους ο Βοριάς, ανησυχώντας από τη σιωπή τους κίνησε από τη Θράκη για να τους βρει. Έφτασε και στην Τήνο, όπου ανακάλυψε τους τάφους τους στην κορυφή του Τσικνιά. Θύμωσε τόσο πολύ που άνοιξε τους ασκούς του και άφησε ελεύθερους τους ανέμους, που μέχρι σήμερα μαστιγώνουν το νησί. Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς στον Τσικνιά βρισκόταν ένας μεγαλόπρεπος ναός του Βοριά ή Αιόλου, του θεού των Ανέμων, και από εκεί εξαπέλυε τους ανέμους του προς όλο το Αιγαίο.
Εξάλλου στο σημείο που ο Τσικνιάς ακουμπά στη θάλασσα, στην περιοχή της Φανερωμένης, υπάρχει σπήλαιο, που σύμφωνα με το θρύλο επικοινωνεί με την κορυφή. Στο σημείο αυτό υπήρχε και το στόμιο απ΄ το οποίο ο Αίολος φυσούσε, και μέσω αυτής της σήραγγας έφτανε ο αέρας στη σπηλιά και από κει στη θάλασσα. Ίσως έτσι να εξηγούνται οι τόσο συχνές θαλασσοταραχές, που πλήττουν την περιοχή.
Η Τήνος εμφανίζεται και στην Οδύσσεια του Ομήρου. Εκεί ναυάγησαν τα καράβια του Αίαντα του Λοκρού, κατά την επιστροφή του από την Τροία, ως τιμωρία του Ποσειδώνα γιατί υπήρξε αυθάδης.
Εξάλλου ο θεός Ποσειδώνας ήταν ο προστάτης του νησιού. Την λατρεία του τη μετέφεραν πιθανότατα στο νησί οι πρώτοι Ίωνες άποικοι. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ποσειδώνας, που εκτός από θεός της θάλασσας λατρευόταν κι ως θεραπευτής ή «μεγάλος ιατρός», απάλλαξε το νησί από τα φίδια και τα ερπετά που αφθονούσαν και ταλάνιζαν τη ζωή των κατοίκων στέλνοντας ένα σμήνος πελαργών για να τα εξολοθρεύσει. Προς τιμήν του χτίστηκε ο ναός, ο μεγαλύτερος και γνωστότερος στην αρχαία εποχή, ερείπια του οποίου, σώζονται έως σήμερα στην περιοχή Κιόνια, περίπου 3 χλμ από τη σημερινή Χώρα, πάνω στη θάλασσα. Η Τήνος κατά την αρχαιότητα, περίπου τον 5ο αιώνα π.Χ. αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα, εφάμιλλο με αυτό της Δήλου ενώ πολλοί προσκυνητές προσέρχονταν αναζητώντας θεραπεία, καθώς ο ναός του Ποσειδώνα είχε την ίδια αίγλη με το Ασκληπιείο της Επιδαύρου.
Τον 3ο π.Χ. αιώνα ο ναός ανακατασκευάστηκε και επεκτάθηκε, καθώς καθιερώθηκε και η λατρεία της Αμφιτρίτης, συζύγου του Ποσειδώνα και προστάτιδα της γυναικείας γονιμότητας.
Εξάλλου η Τήνος αποτελούσε απαραίτητο σταθμό για τους προσκυνητές της Δήλου, καθώς έπρεπε πρώτα να βουτήξουν και να λουστούν στα εξαγνιστικά λουτρά του ναού του Ποσειδώνα, προκειμένου να περάσουν «καθαροί» στο ιερό νησί του Απόλλωνα
Η φήμη του ναού είχε απλωθεί σ’ όλη την Ελλάδα, τα παράλια της Μικράς Ασίας, την Κάτω Ιταλία και τις ακτές της Βόρειας Αφρικής. Ωστόσο ο ναός παρακμάζει από τα μέσα του 1ου π.Χ. αιώνα ενώ εγκαταλείπεται εντελώς κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ.
Σήμερα μπορούμε να δούμε τμήματα από τα θεμέλια των δύο ναών, τα λουτρά, τα προπύλαια, το βωμό, τον ξενώνα, βάσεις αγαλμάτων, υδραγωγεία καθώς και μία από τις εξέδρες ενώ ανάμεσα στα ευρήματα, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη υπάρχουν γλυπτά και διάκοσμα του ναού καθώς κι ένα ηλιακό ρολόι από λευκό μάρμαρο, έργο του Ανδρόνικου του Κυρρήστου, που ανάγεται στο 2ο π.Χ. αιώνας και σήμερα βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Τήνου. Τα Ποσειδώνια ή Ποσίδια, θρησκευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Ποσειδώνα, λάμβαναν χώρα τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο.
Εξάλλου στον αρχαιολογικό χώρο του ναού έχουν γίνει εκτεταμένες εργασίες ανάδειξης του. Τα αρχαία προστατεύονται με διαδρόμους οργανωμένης κίνησης επισκεπτών, ξύλινα γεφυράκια, υπαίθριο χώρο εκδηλώσεων και περιμετρική δενδροφύτευση.
Ανάμεσα στα άλλα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν βρεθεί αργυρές δραχμές και τετράδραχμα του 2ου και του 3ου π.Χ. αιώνα, που απεικονίζουν την κεφαλή του Ποσειδώνα, τρίαινα ή δελφίνι, το κεφάλι του Δία, τον Ποσειδώνα σε θρόνο, κρατώντας τρίαινα με την επιγραφή ΤΗΝΙΩΝ ή τα γραμματα ΤΗ.
Εκτός από τον Ποσειδώνα στην Τήνο λατρευόταν και ο θεός Διόνυσος, ο ναός του οποίου βρισκόταν στο σημείο που σήμερα κυριαρχεί ο Ναός της Ευαγγελίστριας ενώ στο νησί υπήρχε και ναός αφιερωμένος στη Δήμητρα και την Περσεφόνη.
Τήνος Παράδοση
Η Τήνος διαθέτει ένα γνήσιο παραδοσιακό χρώμα σε όλα της. Μπορεί να είναι πιο έντονο στην Μαρμαρογλυπτική ή στην Αρχιτεκτονική, όμως το γνήσιο και το αληθινό θα το συναντήσετε σε όλη τη παράδοση της Τήνου. Ειδικά στη καθημερινή ζωή.
Η παράδοση στην Τήνο βρίσκεται παντού. Από την πιο ταπεινή αυλή σπιτιού και το πιο στενό δρομάκι στο πιο μικρό χωριό, αλλά και παντού έξω στα βουνά και στους αγρούς όπου οι απλοί άνθρωποι της Τήνουν έδιναν τον καθημερινό αγώνα για επιβίωση.
Καιρός
Τι καιρό κάνει σήμερα στην Τήνο και πρόβλεψη για τις επόμενες μέρες από το το www.meteo.gr μια πολύ χρήσιμη εφαρμογή του Ινστιτούτου Ερευνών και Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
